6. Paternalisme, autonomie en zorg - 6. Paternalisme, autonomie en zorg Grote lijnen... - Studeersnel (2024)

Vak

Universiteit

Radboud Universiteit Nijmegen

Geüpload door:

Aanbevolen voor jou

• 7Samenvatting begrippen en namen Juridische en Ethische contextJuridische en Ethische ContextSamenvattingen100% (3)
• 38Van gedachten wisselenJuridische en Ethische ContextSamenvattingen100% (1)

Reacties

Andere studenten bekeken ook

• 2. Geluk - hc 2
• 4. Benaliteit van het kwaad
• 5. Het sociaal contract en de rechtsstaat
• CWB1009 Cursushandleiding Medialeer 2018-2019
• Onderzoeks- en Interventiemethodologie A
• Brain - book - Chapter 5.4, 8, 13, 14, 15

Gerelateerde documenten

• Klas Samenvatting Collegestof Beleidscyclus 28 - 3
• Interactive lecture 1- lnc RNAs
• Practical III - Research Technologies Cancer, Immunology, Diagnosis
• Theme V - Immunology - Research Technologies Cancer, Immunology, Diagnosis

6. Paternalisme, autonomie en

zorg

Grote lijnen...

• Dilemmahantering en handelingsevaluatie o Waardeconflicten -> Dilemmahantering o Doen we het eigenlijk wel goed? -> Handelingsevaluatie Ethiek: theoretisch kader waar we iets aan hebben.

• Drie vormen van ethisch redeneren, onderscheid in onderlinge verschillen.

  1. Deugdethiek
  2. Gevolgenethiek
  3. Deontologieo Onderscheid teleologie – deontologieo Onderscheid act – actoro Onderscheid principe ethiek en deugdethiek

• Evalueer voor- en nadelen van drie manieren van denken o In onderlinge verhoudingen o Denk aan verschillende aspecten, zoals:  (On)partijdigheid  Rechtvaardigheid  Regels en plichten  Attitude

Paternalisme

• Voorbeeld laat zien dat paternalisme problematisch is o Het is de verantwoordelijkheid van de ouder om te zorgen dat het kind goed ontwikkelt, maar het is niet heel erg duidelijk.
• Paternalisme verwijst naar pater, wat vader betekent o Kinderen kunnen hun belangen nog niet goed inschatten en daarom moet de vader die behartigen
• Paternalisme = inperking van de vrijheid van de ander met de bedoeling de belangen van de betrokkene te behartigen o Om bestwil zeggen; ik ga jou die kant op sturen.
• Vanwege autoritaire inperking van vrijheid heeft paternalisme een negatieve connotatie

Hard en zacht paternalisme

• Hard paternalisme o Ontneemt handelingsvrijheid van mensen, ook als zij in staat geacht wordt autonome beslissingen te kunnen nemen (meerderjarig)  Je mag geen autonome beslissing nemen, want om het bestwil van jou stellen we een regel.  Voorbeeld: verplichte autogordel

• Zacht paternalisme o Ontneemt handelingsvrijheid van mensen die niet in staat geacht worden in autonome beslissingen te kunnen nemen  Voorbeeld: geen stemrecht beneden 18 jaar  We gaan ervanuit dat ze nog geen goede beslissing kunnen nemen.

Argumenten tegen paternalisme

• Het is niet in het belang van mensen om voor hen te bepalen wat goed voor ze is (J. Mill) -> utilist. o Wat iemands echte belang is weet alleen de betrokkene zelf o Paternalistisch conformisme belemmert exploratie van nieuwe wegen en is op den duur slecht voor de hele cultuur (mensen zijn geen schapen)  Het is belangrijk dat we ons ontplooien en ontdekken. Hierdoor ontwikkelen we. Als we alleen van bovenaf zeggen wat niet mag, kunnen mensen niet ontdekken.
• Paternalisme is onverenigbaar met de vrijheid waarover ieder mondig lid van samenleving beschikt (Kant) o Kant wilde dat we zelf gaan nadenken. Met paternalisme denk je niet meer zelf na.
• Paternalisme is onderdrukkend en discriminerend o Emancipatiebewegingen  Arbeiders, vrouwen, kinderen, patiënten...

Autonomie

• Tegenover paternalisme staat autonomie
• Griekse autos(zelf) en nomos(wet); zelf de wet stellen o Politiek begrip dat te maken had met onafhankelijkheid stadsstaat
• Vanaf 17e eeuw autonomie aanduiding voor personen o Sociaal contract mensen van nature vrij en gelijk
• Kant: autonomie kenmerk van vrije en redelijke wezens o Autonomie berust op de vrijheid van de wil om zichzelf te bepalen o Autonomie betekent ook zichzelf opleggen van algemene wet
• Autonomie staat tegenover heteronomie (bepaling door iets anders) o Paternalisme is de heteronomie van de autoriteit o De autoriteit handelt vanuit bestwil.

Rede en vrijheid

Respect voor autonomie berust op - Immanuel Kant o Mens doel op zich (waardigheid) o Mensen hebben mogelijkheid zichzelf te bepalen (rede) - Contracttheorieën o Vrije en gelijke burger - J. Mill o Enige wat vrijheid mag inperken is dat we anderen niet schaden

RechtvaardigheidHoe hebben we rechtvaardigheid tot nu toe gezien? - Principe van rechtvaardigheid is gebaseerd op concept autonome burger - In sociaal contract sluiten vrije en gelijke burgers een contract waarin zij politieke macht rechtvaardig verdelen o Vrijheid opgeven voor veiligheid. - De burger is autonoom want hij is een redelijk wezen o Aanname dat de burger dit autonoom beslist. Want hij is een redelijk wezen. Maar dit is problematisch en niet onomstreden.

Kritiek van Martha Nussbaum

• Frontiers of Justice (2006) o Kritiek op contracttheorie
• Contract gaat uit van wederkerigheid o Problematisch: niet alle mensen zijn autonome burgers en sommigen zullen dat nooit worden. Zijn die dan uitgesloten van het contract?
• Ze onderzoekt drie grensgebieden in sociale rechtvaardigheid o Mensen met beperkingen o Wereldwijde ongelijkheid (armoede) o Niet-menselijke dieren (andere dieren dan de mens)

Naar een alternatief: vermogensbenadering - Wederkerigheid (gelijke burgers, voor wat hoort wat) geeft geen argument om zorg te verlenen aan mensen die ernstig ziek of gehandicapt zijn o Het idee dat mensen gelijk zijn klopt ergens niet. Wederkerigheid is een onvoldoende manier van denken. Blinde vlek voor wat er nog meer aan de hand is. - Noch mogelijkheid voor hen om te participeren als volwaardige burgers - Derhalve wederkerigheid onvoldoende basis voor rechtvaardige maatschappij - Daarom naast wederkerigheid uitgaan van morele gevoelens van liefde en empathie o Deze gevoelens zijn drijfveer om met andere samen te leven er verbonden met verlangen naar sociale rechtvaardigheid - Morele gevoelens krijgen theoretisch gestalte in capabilities approach

Capabilities? - Basisrechten die nodig zijn voor een fatsoenlijk en menswaardig leven - Geen middelen o Niet kwantificeerbaar o Niet standaardiseerbaar o Niet inwisselbaar o Onvervangbaar - Deze lijst is universeel, gebaseerd op intuïtief idee en consensus

1. Leven

2. Lichamelijke gezondheid

3. Lichamelijke onschendbaarheid

4. Zintuiglijke waarneming, verbeeldingskracht en denken

5. Gevoelens

6. Praktische rede

7. Leven met en voor andere mensen

8. Leven in relatie met planten en dieren

9. Spelen, lachen, genieten

10. Vormgeven van de eigen omgeving

Menselijke waardigheid

• Nussbaum handhaaft idee van Kant dat mens doel op zichzelf is en niet louter middel o Het is een mooi principe maar we moeten de menselijke waardigheid ook verbinden met de menselijke vermogens. o Alternatief menselijke vermogens
• Zij bekritiseert Kant dat hij menselijke waardigheid alleen verbindt met de rede
• Vermogensbenadering ziet rationaliteit en dierlijkheid als één onscheidbaar geheel o Mensen zijn behoeftige en tijdgebonden dierlijke wezens die beginnen als baby’s en in veel gevallen eindigen met andere vormen van afhankelijkheid o We zijn kwetsbaar. Toch moeten we gerespecteerd worden. o Beinvloed door Aristoteles -> Animale rationale. o Maar we zijn als mens toch meer dan dat? Alle andere aspecten moeten ook meegenomen worden -> capability approach.

Capability approach is daar voor een ander mensbeeld. Ze is niet tegen de principe ethiek,maar je moet uitgaan van een ander mensbeeld volgens haar.

Zorgethiek: een andere manier van denken

• Discussie ontstaan in de jaren 80: ontstaan van de zorgethiek.

Wel of niet partijdig?

• Een geblindoekte vrouwe justitia of juist de betrokken blik van de zorgende moeder?
• Metafoor voor de feministische kritiek op gangbare onpartijdige Kantiaanse en Utilistische ethiek
• Het gaat over het idee van partijdigheid. De theorieën willen een universeel principe voor goed handelen dat onpartijdig is. Dit is een belangrijk element in idee van rechtvaardigheid. Maar is onpartijdigheid wel zo verstandig?
• De praktische ervaring van zorg – die noodzakelijk partijdig is – wordt in jaren tachtig door vrouwelijke denkers ingebracht als een alternatief voor de op rechten en plichten georiënteerde principe ethiek o Justice care debat.

Ethics of Care

• In a different voice van ontwikkelingspsychologe Carol Gilligan (1982) o Ethics of justice beslaat niet het ethische domein er is daarnaast een ethics of care te onderscheiden o Gilligan komt tot haar standpunt op empirische gronden
• Met zorgperspectief leverde Gilligan kritiek op model van morele ontwikkeling van Lawrence Kohlberg

o Amy ziet een breuk in menselijke relaties die op passende manier hersteld moeten worden  Het gaat niet om de rechten van de apotheker, maar om diens ontvankelijkheid voor de behoeften van de zieke vrouw van Heinz  Ze denkt op een andere manier over het ethische dilemma.Verschillende morele redeneringen

• Beide kinderen zien dat oplossing moet komen, maar ze zien de oplossing opverschillende wijzeo He impersonally through systems of logic and law Onpartijdigo She personally through communication in relationship Partijdig.
• De morele ontwikkeling van Amy is niet lager, maar zij redeneert op een anderemanier, in a different voice

Redeneren in belangen, afwegen van belangen: je kunt er ook anders naar kijken.Ontvankelijkheid van behoeften tegenover plichten

Morele waarde van zorgen

Attending to the experience of woman, an ethic of care recognizes that caring for children anddependent persons is an important activity involving moral values; it sees persons asinterdependent rather than as independent individuals and holds that morality shouldaddress issues of caring and empathy and relationships between people rather than only orprimarily the rational decisions of solitary moral agents (Virginia Held, 1995)

• Praktische, moederlijke zorg leidt tot een bepaalde morele houding. Dat staat tegenover dat idee van rechtvaardigheid.
• Zorgen heeft in zichzelf morele waarde. Door de activiteit.
• Mensen zijn geen onafhankelijke individuen, ze zijn van elkaar afhankelijk. We moeten nadenken over zorg, empathie, relaties. We leven temidden van anderen

Van zorg naar ethiek

Meer aandacht voor morele betekenis van zorg leidt tot een alternatieve ethiek - Alternatief mensbeeld: geen rationele, calculerende burger (baseren op sociaal contract) maar we zijn afhankelijk. - Zorg voor afhankelijke mensen brengt morele waarden met zich mee o We moeten voor elkaar zorgen, we willen ook dat er voor ons gezorgd wordt. - Personen zijn meer afhankelijke wezens dat onafhankelijke individuen - Ethiek gaat over zorg, empathie en relaties en niet alleen over rationele beslissingen over individuele actoren

Zorg is geen vrouwelijke moraal - Gilligan laat zien dat vrouwen anders moreel redeneren en Held refereert aan zorgervaring vrouwen o Maatschappelijk te verklaren doordat vrouwen traditioneel meer zorgen en deze ervaring vaker hebben

• Betekent NIET dat zorgethiek een vrouwelijke moraal is
• Zorgethiek is manier van ethisch redeneren die zorg als uitgangspunt neemt

Zorgethiek als praktijk (Tronto)

The practice of an ethic of care is complex. It requires some specific moral qualities. It poses adifferent range of moral dilemmas than does current moral thinking. It involves bothparticular acts of caring and a general ‘habit of mind’ to care that should inform all aspectsof a practitioner’s moral life (Moral Boundaries, 1993) - Gaat uit van zorgpraktijk. Ontleent er attitudes aan die we mee kunnen nemen aan de dagelijkse praktijk. - Leidt niet alleen tot bepaalde handelingen van zorg, maar vraagt ook een bepaalde attitude. Hierdoor krijg je een ander perspectief

Fasen van zorg en elementen van ethiekFasen van zorg Ethische elementenCaring about - Waarnemen van zorgbehoefte

Attentiveness - Aandacht om behoeften anderen te herkennen - Aandacht is een ethische houding

Taking Care - Verantwoordelijkheid nemen voor zorgbehoefte

Responsibility - Verantwoordelijkheid als centrale morele categorieCare-giving

• Feitelijk zorgen

Competence - Bekwaamheid, waardoor zorg goed en adequaat wordt uitgevoerdCare-receiving

• Respons van het object van zorg

Responsiveness - Ontvankelijkheid voor de behoeften van de ander in zijn andersheid - Doe ik dat waar de mensen behoefte aan hebben?

Verantwoordelijkheid

• Verantwoordelijkheid identificeren we gewoonlijk met verplichting o Je hebt een plicht, daaruit komt die verantwoordelijkheid voort.
• Responsibility centrale morele categorie Tronto o Verantwoordelijkheid is niet hetzelfde als verplichting o Verantwoordelijkheid is contextgebonden  Wat is hier aan de hand. o Herkenning van een noodzaak tot zorg  Behoefte van de ander leidt tot een verplichting, niet jouw verantwoordelijkheid van jouw persoon.  Ontvankelijk zijn voor de behoeften van iemand anders.

Ontvankelijkheid

• Responsiveness belangrijk ethisch element zorg
• Zorg gaat gepaard met ongelijkheid en kwetsbaarheid